Trąby powietrzne i tornada w Polsce. To były dramatyczne chwile

Skala Fujity, czyli mierzenie siły tornada

Na początek krótkie przypomnienie o skali mierzącej poziom intensywności trąb powietrznych. Do 2007 roku korzystano z tzw. skali Fujity obejmującej kategorie od F0 do F5. Obecnie obowiązuje unowocześniona skala określająca tornada według poziomu zniszczeń. Nowa skala obejmuje sześć poziomów – od najniższego EF0 do najwyższego EF5. Najniższy poziom dotyczy trąb powietrznych o prędkości od 105 do 137 km/h, zdolnych do uszkadzania dachów domów i wyrywania gałęzi drzew. Żywiołowi określanemu skalą EF5 przypisuje się rozwijanie ekstremalnej prędkości do poziomu powyżej 322 km/h, siłę zniszczenia zdolną do uszkadzania wieżowców i przenoszenia samochodów na odległość do 100 metrów. W Wielkiej Brytanii stosuje się z kolei skalę TORRO (poziomy od T0 do T11) mierzącą nie poziom zniszczeń, a prędkość wiatru w wirze.

Statystyki: Ile tornad występuje w Polsce?

Szczegółowe dane na temat niebezpiecznych zjawisk pogodowych występujących w Polsce można znaleźć m.in. na portalu Polscy Łowcy Burz (źródło: lowcyburz.pl). Jak podają autorzy portalu – opierając się m.in. na danych z Europejskiej Bazy o Gwałtownych Zjawiskach Atmosferycznych (ESWD) – w 2023 roku w Europie zanotowano co najmniej 872 tornada. Na terenie Polski zaobserwowano 19 tornad – w tym 14 lądowych i 5 występujących nad wodą. Łowcy Burz przeprowadzili także analizę statystyczną z ostatnich 17 lat (lata 2007-2023), z której może wynikać, że w ostatnich latach w Polsce średnio co roku występuje ok. 11 lądowych trąb powietrznych i ok. 6 trąb wodnych.

Groźne trąby powietrzne w Polsce

Trudno oszacować, które zjawisko uznać za najgroźniejsze – zazwyczaj wskazywane są kataklizmy, w których pojawiły się ofiary śmiertelne, ważna jest również skala i intensywność zniszczeń. W przypadku gwałtownych wichur i trąb powietrznych większość fanów meteo pamięta z pewnością katastrofę w Borach Tucholskich z 2020 roku. Na skutek nawałnicy z lokalnymi trąbami powietrznymi – jedna z nich przeszła nad obozem harcerskim w Suszku – zginęło łącznie 6 osób, a kilkadziesiąt zostało rannych. Zniszczenia drzewostanu dotknęły ok. 44 tysięcy hektarów lasów.

W 2022 roku w Nowym Mieście nad Wartą przeszła burza wielokomórkowa, a powstałe zniszczenia przypisano działaniu silnej trąby powietrznej. Wędrówka trąby była dość krótka, bo o długości ok. 1,7 km, ale pas zniszczeń w drzewostanie miał miejscami szerokość nawet do ok. 240 metrów.

Przyjmuje się, że po 2000 roku najsilniejsza seria trąb powietrznych w Polsce wystąpiła w sierpniu 2008 roku. W wyniku tornada w okolicy Zalesia Śląskiego rannych zostało 15 osób. Szacuje się, że przechodząca w pobliżu trąba powietrzna mogła rozwijać prędkość powyżej 260 km/h. Kolejne tornado z tej serii powstało w okolicy Rusinowic i przeszło pasem ponad 50 kilometrów uszkadzając ponad 130 budynków, a ostatnie pojawiło się w okolicy Radomska. Dzień później – na skutek trąb powietrznych na Mazowszu i Podlasiu – uszkodzeniu uległo ponad 700 budynków. Na skutek działania wichur śmierć poniosły 4 osoby.

Najsilniejsze tornado w Polsce? W Lublinie w 1931 roku

Najsilniejsza – i dość dobrze udokumentowana – trąba powietrzna we współczesnej historii Polski wystąpiła na pocz. XX wieku w Lublinie. Jak podają ówczesne źródła żywioł rozpoczął się intensywnym deszczem, a zniszczenia dotknęły całego miasta. Tornado uszkadzało budynki, samochody, przewróciło wagony kolejowe z końmi wyścigowymi, zabiło 6 osób a ok. 100 osób doznało ran na skutek żywiołu. Ówcześnie oszacowano siłę trąby powietrznej na poziomie prędkości ok. 400 km/h i poziomie F5 w skali Fujity. Według obecnych analiz, siła wichury mogła być dużo niższa.

Czy Polsce grożą tornada?

Zdaniem meteorologów nasz klimat faktycznie się zmienia, a gwałtowne zjawiska pogodowe mogą w kolejnych latach narastać. Zagrożeniem – typowym dla naszej strefy klimatycznej – będą raczej silne wichury niż klasyczne tornada. Jak podkreślają autorzy portalu Łowcy Burz, mieszkańcom Polski w najbliższych latach mogą raczej grozić zniszczenia spowodowane huraganowym wiatrem, rozległymi układami konwekcyjnymi i błyskawicznymi powodziami. Występowanie silnych, lokalnych trąb powietrznych nie jest jednak całkowicie wykluczone.