Czym są Geminidy?
Geminidy to rój meteorów o wyjątkowym pochodzeniu i właściwościach. Ich ciałem macierzystym jest najprawdopodobniej planetoida (3200) Phaethon. Obiekt ten co 1,43 roku zbliża się do Słońca na odległość 0,14 jednostki astronomicznej. Planetoida (inaczej asteroida) "gubi" wtedy tony kamieni i okruchów skalnych, które następnie wpadają w ziemską atmosferę. Ich gęstość jest wyższa od innych meteoroidów, a powstające meteory (świetlne ślady przelotu meteoroidu przez atmosferę ziemską) cechują się dużą jasnością, dzięki czemu są dobrze widoczne.
Nazwa "Geminidy" jest nieprzypadkowa. Miejsce, z którego "wybiegają" te meteory (tzw. radiant) znajduje się w gwiazdozbiorze Bliźniąt i leży bezpośrednim sąsiedztwie jego najjaśniejszych gwiazd: Kastora i Polluksa. Geminidy należą do najbardziej aktywnych rojów meteorów, jakie można obserwować na Ziemi. Mamy tę możliwości od ok. 200 lat. Zdaniem ekspertów aktywność tego roju będzie rosnąć. Przewiduje się, że jej szczyt przypadnie na 2080 r. Potem zacznie stopniowo słabnąć. Zaniknie ok. 2300 r.
Jak i gdzie obserwować Geminidy?
Geminidy są dosyć dobrze widoczne na szerokościach geograficznych, na których leży Polska. Gdzie szukać ich na niebie? Meteory te wybiegają z gwiazdozbioru Bliźniąt, ale osoby, które nie mają pojęcia, gdzie on jest, nie muszą się martwić. Geminidy powinny być widoczne na całym niebie. Nie trzeba więc wpatrywać się w jeden punkt, ale wodzić wzorkiem po całym nieboskłonie.
Geminidy powinny być widoczne gołym okiem. Użycie lornetki czy teleskopu może oczywiście pomóc w obserwacji, dzięki nim można dostrzec więcej szczegółów.
Kiedy obserwować Geminidy?
Rój meteorów Geminidy można obserwować od 4 do 17 grudnia, ale maksimum jego widoczności przypada na połowę grudnia. Eksperci wskazują, że najlepsza pod tym kątem jest noc z 13 na 14 grudnia. Pierwsze meteory powinny być widoczne już wieczorem, w okolicach godz. 18-19.
"Deszcz" Geminidów w grudniu 2023 r. Czy będą chmury?
Centrum Modelowania Meteorologicznego IMGW przygotowało dla miłośników astronomii prognozę zachmurzenia na noc 13 na 14 grudnia 2023 roku, czyli noc Geminidów.
Niestety, dla wielbicieli astronomii synoptycy nie mają dobrych wiadomości. "Z analizy rozkładu pola deficytu punktu rosy wynika, że nad Polską zalegać będzie zachmurzenie w każdym piętrze" – czytamy w opracowaniu, które przygotował dr Grzegorz Duniec. "W nocy z 13 na 14 grudnia 2023 roku zachmurzenie chmurami piętra niskiego duże i całkowite. Na niebie należy spodziewać się chmur Stratus fractus/nebulosus opacus/translucidus oraz Stratocumulus stratiformis opacus/translucidus. Na krańcach północnych kraju zachmurzenie umiarkowane."
Dalsza część prognozy też niestety nie napawa optymizmem. "W strefie chmur piętra średniego należy spodziewać się chmur Altocumulus stratiformis perlucidus translucidus lokalnie Opacus oraz Altostratus opacus/translucidus. Zachmurzenie duże i całkowite. Jedynie na krańcach północnych kraju zachmurzenie małe lub brak". Z kolei jeśli chodzi o zachmurzenie piętra wysokiego, to na niebie pojawią się chmury Cirrus fibratus, Cirrostratus fibratus.
Ogólnej prognozie zachmurzenia czytamy: "Zachmurzenie ogólne duże i całkowite przez całą noc. Jedynie na krańcach północnych kraju należy spodziewać się niewielkich sporadycznych przejaśnień. Brak dobrych warunków do obserwacji nocnego nieba." – podsumowuje dr Grzegorz Duniec.
Czy to oznacza, że w tym roku można się już pożegnać z myślą o obserwacji Geminidów? Niekoniecznie. Rój meteorów powinien być też widoczny w nocy z 14 na 15 grudnia oraz w nocy z 15 na 16 grudnia.